Hoort een bepaald uiterlijk bij een bepaald beroep? Soms zou die vraag volmondig met een ‘ja’ kunnen worden beantwoord. Denk daarbij aan bepaalde sporters zoals basketballers, die (vaak) vanwege hun lengte opvallen. Of niet zo lang geleden lag ik ergens aan het zwembad toen er plots een aantal toch best wel gespierde jonge vrouwen aangelopen kwamen; dat waren – nadat ze met enkele professioneel uitziende salto’s te water waren gegaan – duidelijk turnsters. Maar het valt natuurlijk niet altijd op; een buschauffeur zal er hoogstwaarschijnlijk niet heel veel anders uitzien dan de gemiddelde supermarkt manager. De kassière bij diezelfde supermarkt lijkt misschien wel heel veel op het meisje dat net de pizza kwam afleveren en de mensen die het vuil ophalen zullen er op hun vrije dag ongetwijfeld net zo uitzien als een medewerker bij de bouwmarkt.
Toch is er qua beroepen ook (helaas) wel onderscheid te maken. Denk aan al die beroepen die wij – als Nederlanders – niet (meer) willen doen. Heel vaak worden daar gastarbeiders voor ingevlogen en zij hebben toch net een wat ander uiterlijk dan de gemiddelde Nederlander. Maar ook hier gaat die vlieger niet altijd op; de tandarts hier in de buurt bijvoorbeeld komt uit Syrië en endodontoloog waar ik laatst met mijn dochter was komt uit Iran.
Voor de komst van vluchtelingen, gastarbeiders en de onafhankelijkheid van Suriname was eigenlijk de Nederlander blank en vervulde zij alle banen op de arbeidsmarkt. Maar dat beeld is eigenlijk zo goed als zeker verdwenen. Al zal dat in sommige provincies beter zichtbaar zijn dan in andere provincies.
Enige tijd geleden moest ik naar het politiebureau in Heerlen voor een piketmelding. Aangekomen op het bureau moest ik even wachten voordat ik aan de beurt was. Eenmaal aan de beurt zei ik: “Ik kom voor de heer […]”. De reactie van de desbetreffende agent was: “Waarvoor komt u dan precies?” Wat natuurlijk een geheel normale vraag is. “Ik ben advocaat en wil meneer graag consulteren voordat het verhoor begint” was mijn antwoord op de vraag. En toen kwam het – overigens niet geheel onverwacht moet ik eerlijkheidshalve bekennen: “Oh bent u advocaat? U ziet er helemaal niet uit als een advocaat!.” Wat wellicht niet elke lezer weet is dat ik een getinte huidskleur heb, kaal ben met een baard van enkele dagen oud en niet te vergeten: mijn linkerarm is volledig voorzien van tatoeages. Maar was op dat moment representatief gekleed met een beige chino en een marineblauwe polo. Verder heb ik een nette tas bij me. Ik zou zo een advocaat kunnen zijn! Ik wist even niet hoe te reageren, maar voordat ik het doorhad zei ik: “Hoe ziet volgens u een advocaat er dan uit?” Op dat moment zie ik dat de betreffende agent niet echt uit zijn woorden komt. Er komt iets uit van: “Euh… ja… euh, daar vraag je me wat.” Ik mag natuurlijk niet invullen wat ik dacht dat de beste man wilde zeggen, maar laten we het er maar op houden dat hij niet mijn uiterlijk had verwacht bij een advocaat.
Bovenstaand dialoog verliep overigens op een leuke en vriendelijke toon. We konden er allebei om lachen.
Maar als we nou eens nader naar de opmerking van de agent kijken, dan komt toch wel de volgende vraag naar boven, namelijk: Hoe ziet een advocaat eruit?
Nu loop ik al lang genoeg mee – niet al die tijd als advocaat – om te kunnen zeggen dat je advocaten in Nederland in allerlei soorten en maten hebt; man, vrouw, lang, kort, dik, dun, blank, Aziatisch, Arabisch en met een Afrikaans uiterlijk ook wel in de volksmond ‘zwart’ genoemd. Ik ben er geen fan van om getinte mensen ‘zwart’ te noemen, maar gemakshalve gebruik ik het woord wel voor deze blog.
Als mijn bezoek aan het politiebureau in de Randstad, Overijssel, Noord-Brabant of Gelderland was geweest schat ik in dat ik niet eerdergenoemde reactie zou hebben gekregen. Immers heb ik in deze provincies genoeg ‘zwarte’ advocaten, officieren en rechters gezien. Echter in Limburg – waar ik ingeschreven sta als advocaat – is het fenomeen ‘zwarte’ advocaat best zeldzaam. Een zwarte officier heb ik er ook niet gezien, laat staan een zwarte rechter. Nu moet ook wel gezegd zijn dat er in Limburg niet heel veel zwarte mensen wonen, dus dat lijkt mij zeker van invloed op het beeld betreffende de togaberoepen eigenlijk met betrekking tot alle beroepen.
Het dialoog met de politieagent op het bureau in Heerlen heb ik zeker niet als onprettig of iets dergelijks ervaren. Integendeel; het is best leuk om die (lichte) verbazing te zien bij mensen wanneer ze doorhebben dat ik een advocaat ben. Wat ik ook weleens meemaak is dat ik word aangezien als cliënt/ verdachte. Dan is het vaak wel duidelijk te zien dat men zich even ongemakkelijk voelt. Maar ook in zulke situaties kan er wel de humor van inzien.
Is men in Limburg dan misschien nog niet toe aan zwarte mensen in een toga? Daar kan ik uiteraard geen antwoord op geven, simpelweg omdat ik het niet weet. Maar wat ik wel met enige zekerheid kan zeggen is dat men in Limburg het niet onwaarschijnlijk acht dat zwarte mensen ook een togaberoep kunnen uitoefenen. Niet zo lang geleden liepen mijn vrouw – ook advocaat – en ik een rondje met de honden toen we werden aangesproken door een vrouw uit de buurt, zij kende ons wel, ik haar niet. “Ik had laatst met mijn man een behoorlijke discussie. Hij gaf namelijk aan dat jullie allebei advocaat zijn. Maar ik weet zeker dat jij – ze wees naar mijn vrouw – advocaat bent en uw man is rechter.” Zo zie je maar weer dat ik in Limburg – en nog nergens anders in Nederland – een ‘upgrade’ naar rechter heb gekregen.
